İsmini Tarık Bin Ziyad’dan alan Cebelitarık Boğazı, Atlantik Okyanusu ile Akdeniz’in batı bölümünü birleştirdiği gibi Avrupa ve Afrika kıtalarını da birbirlerinden ayırır. Jeostratejik konum açısından, deniz ulaşımında kilit noktada bulunan boğazın önemi Süveyş kanalının açılması ile çok daha artmıştır.
Katalonya Neresi, Katalanlar Kim?
Birçoğumuz Katalonya veya Katalan ismini yeni duyduk. Irak’tan ayrılıp bağımsızlıklarını ilan etmek isteyen Kuzey Irak Kürtleri gibi referandum yapınca Katalonya dünya gündemiyle birlikte Türkiye’nin gündemine yerleşiverdi. Katalonya neresi Katalanlar kim? Katalanlar; İspanya’nın kuzeydoğusu ile Fransa’nın güneyi, Akdeniz sahil şeridine bitişik coğrafyada yaşayan Latin kökenli halk. Katalonya; İspanya’ya bağlı İber Yarımadası’nın kuzeydoğusunda yer alan özerk bölge. Katalonya kelimesi tarihte ilk defa 11. yüzyılda “Marca Hispanica” olarak adlandırılan Müslümanlara karşı oluşturulmuş tampon askeri bölge için kullanılan bir yer adlandırması. “Kaleler ülkesi” anlamına gelen “castla” kelimesinden veya Gotlar’ın ülkesi anlamına gelen “Gotlandia” kelimesinden türemiş olması muhtemel.1 Katalanlar Endülüslü Müslümanlara yaptıkları zulümle tanınan bir millet.
Türk-Katalan İlişkileri
İspanya neresi Anadolu neresi demeyin! Katalanlar, Balkanlarda, Ege sahillerinde ve Anadolu’da Müslüman Türk beylikleriyle de savaştı. Bizans İmparatorluğu, kendi askeri kuvvetiyle Türkleri Batı Anadolu’dan çıkaramayacağını anlayınca, disiplinli, muhariplik gücü yüksek ve paralı askerlerden oluşan birlikleri bu iş için kullanma yoluna gitmiş ve XIV. yüzyılın hemen başlarında ilk olarak Alanlardan oluşan kuvvetleri denemiş, ancak bundan bir netice almayınca Katalanları ücretli askerî birlik olarak kiralamak suretiyle Türkleri durdurmaya çalışmıştı. Bölgede son derece önemli bir rol oynayan bir diğer gücü temsil eden Hospitalier Şövalye Tarikatı ise XIV. yüzyılın başından itibaren Latinlerin Ege’deki ticari çıkarları ve Haçlı Seferi planları için asıl tehlike olarak görülen Türkler ve Hospitalierin müttefikleri Katalanların askerî faaliyetlerinin durdurulmasında Papalığın öncü birliği vazifesini görmüş ve Papalığın desteği ile 1309 yılında Rodos Adası’nı zaptederek buraya sağlam bir biçimde yerleşmişlerdi.
Hıristiyan Avrupa, Türk ilerleyişinin önemini ancak 14. yüzyılın başlarında Latin mülkleri ve ticari ulaşımı Ege Denizi’nde cihat faaliyetinde bulunan Türkmen gazilerinin günden güne artan hücumlarına maruz kalınca fark edecek ve yeniden düzenlenecek yeni bir haçlı seferinin tek amacı Türkler’in Ege’den atılması olacaktır. Ancak Ege’deki Türk karşıtı koalisyonun bozulmasına Venedik -Ceneviz Savaşı neden olur.
Bu savaş sırasında Venedikliler, Konstantinopolis ile Aragon -Katalonya Kralı IV. Peter ile onun Katalan savaşçılarına yaklaşırken, Cenevizliler Aydınoğlu Hızır Bey ve Osmanoğlu Orhan Bey ile ittifak kurmuşlardır. Bu birlikteliğin hemen sonrasında Ceneviz ile Osmanlı antlaşması Osmanlıların Batılı bir milletle yaptığı ilk antlaşmadır. 2 Mart 1354’te Gelibolu ve yöresinde meydana gelen deprem sonrası fethedilen topraklar için “Gelibolu’da sayısız ‘Frenk’ (Katalan) olduğu için burayı zapt etmek mümkün değildir” denir. Gerek Konstantinopolis, gerekse Venedik ordusunda yer alan Katalan askerleri Akdeniz çevresindeki egemenlik kaygısının büyüklüğünü göstermektedir. Kısa süre sonra Portekiz ve İspanya donanmalarının okyanuslara açılmalarına müteakip Akdeniz havzasında nerede ise Katalan askeri kalmayacaktır.3 Marsilya başkonsolosluğu görevinde bulunan Fuat Carım’ın; 1965’te İstanbul’da neşrettiği, ‘Tarihin Türk’e Yüklediği Çetin Görev: Haçlı Seferler, Katalanların Saldırışı’ başlıklı kitabı bu alanda tek kitap olma özelliği taşıyor.
Katalanlar İspanya’dan Neden Ayrılmak İstiyor?
Devamı Yörünge Dergisi 2. Sayısında (Kasım/2017)
