Son 30 senede ülkemizde kutlanan Türk Dil Bayramı hakkında maalesef medyamızdan ilim alemine kadar geniş perspektifte yanlış bilgiler verilip yanlış değerlendirmeler yapılıyor.. Kişilerin mezhebi, meşrebi kısaca siyasi düşüncesi bu değerlendirmelerde ön planda. Tabi hadisenin tarihi vetiresine kaynaklar itibariyle bakmak elzem..Konu hakkında her biri alanında yetkin olan onlarca araştırmacı konu hakkında değerlendirmede bulundu.. Bunlar arasında en önemlisi önemli bir Selçuklu tarihçisi olan Prof. Dr. Erdoğan Merçil, Türkiye Selçukluları Devrinde Türkçe’yi Resmi Dil Olmasını Kim Kabul Etti makalesidir. Bu makaleye göre,
Konu hakkına problem şudur.
Karamanoğlu Mehmet bey tamamen milliyetçilik, Türkçe’ye sahip çıkma saikiyle , bundan sonra divanda , bergahta diye başlayan ünlü fermanını ilan etti..
Peki bu bilgi nasıl ortaya çıktı? Bu bilgiyi Türkiye’de ilk ortaya atan merhum tarihçi Fuad Köprülü olmuştur. Fuat bey Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar eserinde 19. Asır tarihçilerinden Hayrullah Efendi’ye dayanarak bu bilgiyi zikrediyor..
Sayın Merçil, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Şehabettin Tekindağ, İbrahim Kafesoğlu, C. Cahen, Faruk Sümer, Nuri Yüce, Osman Turan gibi tarihçilerin konu hakkındaki mütalaalarını serdetdikten sonra bu devri yaşayan tek kaynak olan İbni Bibi’nin El Avamirü’l Ala’iye Fi’- Umurul Ala’iye eserine başvuruyor.. İbni Bibi bu dönemi bizzat yaşadığı için yazdığı kaynak oldukça önemidir. Yazar eserinde isyancıların Sultan yaptıkları Cimri’yi Konya’ya getirdiklerini ve divan kurulduğunu, divanda ‘’Bugünden sonra hiç kimse divanda, dergahta, bergahta, mecliste ve meydanda Türkçe’den başka dil konuşmayacak.’’ fermanı çıktığını ve halka ilan edildiğini yazar. Karamanoğlu Mehmet bey de birkaç gün sonra vezir olup alınan kararda bir dahli yoktur.
Yalnız burada şöyle bir konu var. Moğol hakimiyetindeki Selçukluya ayaklanan Cimri denilen Şehzade Siyavuş’un en önemli destekleyicisidir Karamanoğlu Mehmet bey ve Avşar Türkleri.. Mehmet bey muhtemelen Cimri ile beraber Konya’ya gelmiş, birkaç gün perde arkasında vaziyeti idare etmiş ve nihayetinde ise vezirliği yani devleti eline almıştır.
Bu isyan sadece Moğollara isyan olarak görülmemeli.. Bu aynı zamanda köyün, kırsalın veya göçebeliğin yerleşik düzene isyanıdır..Bir nevi 1240 tarihli Babailer İsyanı’nın bir devamıdır.. Karamanoğulları hanedanının kurucusu Nure Sofi de Babailer İsyanına katılmış, başarısız olunca aşireti ile beraber yüksek Toros dağlarına çekilmiş kendini unutturmuştur. Mehmet bey muhtemelen dedesinin bu safahatinden haberdardır.
Tabi içinde Mehmet beyin de olduğu, muhtemelen onun etkisinde kalan, Selçuklu divanının aldığı bu karar, devlete hakim olan kişilerin Farsça’ya olan tepkileri değil, büyük ihtimal medrese eğitiminden geçmemeleri, Farsça bilmemeleri ile açıklanabilir. Bunun yanında özellikle mali kayıtların Farsça olması, devlete hakim olanların aldatılmak istememeleri bu kararın alınmasında etkilidir.
İbni Bibi’nin kitabına göre bu dönemde Anadolu’da Türkçe, Farsça, Rumca, Ermenice ve Süryanice konuşulmaktadır.. İlmi kitaplar Arapça ve Farsça tutulmaktadır. Devlet kayıtları Farsça tutulmaktadır.Dolayısıyla Türkçe’nin etkisi oldukça azdır. Daha sonra kurulan Beylikler döneminde bile Türkçe kayıt tutulmamaktadır..
Arapça ve Farsça’nın etkisinin bu kadar fazla olması devrin geleneğinden dolayıdır. Unutulmamalıdır ki Avrupa’da 18. Asra kadar ilmi kitaplar Latince yazılmıştır. Yani hadisenin milliyetçilikle alakalı bir durumu yoktur.
Türkçe’yi resmi dil yapan ilk Türk devleti Karahanlılardır. Türkiye’de ilk resmi dil Osmanlı döneminde olmuştur. Bidayetinden nihayetine kadar resmi dil Türkçe’dir.
Hal bu iken kendilerine Osmanlı’dan başka bir dayanak noktası arayanların Karamanoğlu Mehmet beye hem de yanlış bir şekilde bağlanmasına şaşırmamalıyız..
Bu arada Cumhuriyetin ayrı bir tarih ve ulus inşa etme sürecinde Fuat Köprülü’nün önemi büyüktür. Araştırılmaya değerdir..
Dil Bayramı Gerçeği
