Eski zamanlarda fukaranın biri memleketi için dinlenmeden, usanmadan çalışır. Dağ, taş, dere, tepe yürür. Olmaz denileni oldurur, buradan hiçbir şekilde ekin çıkmaz, ot bile bitmez denilen çorak mı çorak, susuz mu susuz bir memleketi kanal yaparak uzaklardan su getirip ekilir hale getirir. Garibanlıktan kırılan halk bu sayede hayvanlarını otlatabilecek, ekin ekerek karınlarını doyurabilecek hale gelirler. Bunu duyan padişah bu çalışkan ve azimli fukaraya bir Berat-ı Hümayun vererek O çölden yeşil ovaya çevirdiği arazilerin mülkiyetini ona verir. Artık fukara değil memleketin beyi olur. Cenabı Allah bir ayet-i kerimelerinde “İnsan ancak çabasının sonucunu elde eder. Ve çabasının karşılığı ileride mutlaka görülecektir. Sonra kendisine karşılığı tastamam verilecektir.” (Necm 53/39-41) buyurmaktadır. Hiçbir şeyin zayi olmadığı Allah katında, insan gerek dünya gerekse ahiret için ne kadar çalışırsa onun karşılığını elbet alacaktır. Tabii ki dünya için çalışmasını da Allah rızası için yaparsa ve ahiretini de tastamam samimiyet ve ihlas ile yaparsa Cenab-ı Allah bu kuluna kulluk beratını yani Cenneti verecektir.
Berat, bir buluştan, bir haktan yararlanmak için devletçe verilen belge, patent, Osmanlı Devleti’nde bir göreve atanan, aylık bağlanan, şan, nişan veya ayrıcalık verilen kimseler için çıkarılan padişah buyruğu manalarına gelmektedir. Devlet veya padişahtan berat alan bir kimse büyük ihsanlara erer. Beratı almak onu hakketmekle olur. Yukarıdaki hikayemizde olduğu gibi devletine ve milletine mühim ve çok önemli bir hizmette bulunması gerekir. Nesiller geçse de gayretle ve azimle çalışarak unutulmayacak hizmetlerinin karşılığı olarak devlet başkanından, padişahından alınan berat bir nevi dokunulmazlıktır. Her nereye giderse beratını gösterdiği zaman itibar görür. Büyük ölçüde dünyasını kurtarıp rahata ve huzura erer. Fakat bunu elde etmek için çok çalışmış, sıkıntılar çekmiştir.
Dünyada, dünya için fedakârca çalışmanın karşılığı alınıyorsa ahiret için de çalışmanın mutlaka karşılığı alınacaktır. Bir müminin kazanacağı en değerli şan ve nişan beratı kuşkusuz cehennemden azad edilip cennete girmesidir. Tabi bu beratı yani cenneti kazanmak ta kulluk görevlerini yerine getirmek için azm-ı gayret içinde olunmalıdır. Bilhassa peygamberimizin (SAS) “Şâbanın ortasında gece ibadet ediniz, gündüz oruç tutunuz. Allah o gece güneşin batmasıyla dünya semasında tecelli eder ve fecir doğana kadar, ‘Yok mu benden af isteyen onu affedeyim, yok mu benden rızık isteyen ona rızık vereyim, yok mu bir musibete uğrayan ona âfiyet vereyim, yok mu şöyle, yok mu böyle! Der” (İbn Mâce, “İḳāmetü’ṣ-ṣalât”, 191). Buyurduğu hadiste belirtilen şabanın 15. gecesi berat gecesidir. Bu gece Kadir gecesinden sonra en değerli, faziletli gecedir. Af ve mağfiretin doruğa çıktığı ve bizim üzerimize Allah’ın rahmetinin sağnak sağnak yağdığı gecedir. “Allah Teâlâ -rahmetiyle- Şâbanın on beşinci gecesi dünya semasında tecelli eder ve Kelb kabilesi koyunlarının kılları sayısından daha fazla kişiyi bağışlar” buyurduğu rivayet edilmiştir (Tirmizî, “Ṣavm”, 39; İbn Mâce, “İḳāmetü’ṣ-ṣalât”, 191). Berat gecesinin faziletleri saymakla bitmez. Bu geceyi ne kadar ihya edersek, ibadet ve taatla geçirirsek cennet beratımızı almayı hak edebiliriz.
Diğer bir rivayete göre de “Hâ-mîm. Aydınlatan kitaba yemin olsun. Biz onu mübarek bir gecede indirdik; biz daima uyarmaktayız.” (Duhan 44/1-3) Alimler, Duhan suresinin bu ilk ayetleri Berat gecesine işaret ettiği kanaatindedirler. Bu takdirde Kur’an’ın tamamının Berat gecesi levh-i mahfûzdan dünya semasına indiği, Kadir gecesinde de âyetlerin peyderpey inmeye başladığı şeklinde bir yorum ortaya çıkmaktadır. Nitekim bazı müfessirler bu görüşü benimsemişlerdir (bk. Elmalılı, V, 4293-4295). Ayrıca bir kısım âlimlerin, kıblenin Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’dan Mekke’deki Kâbe istikametine çevrilmesinin hicretin ikinci yılında Berat gecesinde vuku bulduğunu kabul etmeleri de geceye ayrı bir önem kazandırmaktadır.
Berat gecesinin özelliklerinden birisi de blr insanın bir yıllık kaderi yani gelecek Berat gecesine kadar ne yiyeceğine içeceğine, hastalığından sağlığına, hayatta kalıp kalmayacağına kadar her şeyin yazıldığı gecedir. İbni Abbas’tan rivayet edildiğine göre, Duhan suresinin “Hikmetli işlerin birbirinden ayırt edilmesi” manasındaki ayeti şu şekilde cereyan etmektedir:
Bu seneden gelecek seneye kadar meydana gelecek olayların hepsi ayrı ayrı melekler tarafından defterlere yazılır. Rızıklar, eceller, zenginlik, fakirlik, ölümler, doğumlar hep bu esnada kaydedilir. O yılki hacıların sayısı bile bu devrede takdir olunur. Herkesin ve her şeyin o sene içindeki mukadderatı kaydedilir.
Berat, bir insanın Bu dünyada ve ahirette ulaşabileceği en değerli şan, rütbe ve ödüldür. Berat gecemizi değerlendirelim, hem dünya hem de ahiret beratlarımızı alalım, bu gece yazılacak belaları da sadakalarımızla ve tövbelerimizle hayırlara çevirelim.
Berat gecemiz mübarek olsun, hayırlara vesile olsun inşallah.
