Kur’an-ı Kerim, Yusuf kıssasının gayba ait olduğunu, okuma yazma bilmeyen ümmi birinin bunları anlatamayacağını belirterek Hz. Muhammed’in peygamberliğine bir delil olarak sunmuştur. Bu kıssada Kureyşli müşriklere şu mesaj verilmiştir: Nasıl ki Yusuf kıskanç kardeşleri tarafından kovulmuş, sonra peygamberlik ve devlet yönetimi verilerek başarılı olmuşsa; Hz. Muhammed de Kureyşli soydaşları ve akrabaları tarafından işkence yapılıp kovulsa bile hicretle beraber zafere ulaşacaktır. Yusuf Peygamber gibi O da devlet kuracak ve dinini iktidara taşıyacaktır.
Surede kıssanın anlatımı bittikten sonra Yüce Allah, kendisine şirk koşmanın haramlığına değinir. Kıyametin kopmasının ve ahiret gününün gerçek olduğu haber verilir. İnsanlar, Allah’ı tespih ederek onu anmaya ve her türlü eksik nitelendirmelerden uzak tutmaya çağrılır. İlahî yardımın tüm peygamberlere geldiği gibi Hz. Muhammed’e de geleceği haber verilir. Kur’an-ı Kerim’in Allah’ın vahyi olup mutlak doğruyu haber veren bir kitap oluşunu açıklayan ayetle sure son bulur.
Yusuf Suresi bizim çıkarımlarımıza göre altı bölümden oluşmuştur. Hz. Yusuf’un hayatını ve mücadelesini daha iyi anlayabilmek, doğru analiz edebilmek için bu bölümleri açıklamakta yarar görüyoruz:
- Bölüm: 1-3. Ayetler. Kur’an’ın Arapça oluşu ve kıssanın güzelliği ile ilgili hatırlatmalarda bulunulur.
- Bölüm. 4-18. Ayetler. Hz. Yusuf’un aile çevresi ve kardeşleri vasıtasıyla başına gelenler anlatılır.
- Bölüm. 19-34. Ayetler. Mısır’daki sürgün hayatı ve saray günleri ele alınır.
- Bölüm. 35-54. Ayetler. Zindandaki hapis günleri üzerinde durulur.
- Bölüm. 55-101. Ayetler. Hz. Yusuf’un devlet yönetimi ve uygulamaları işlenir.
- Bölüm. 102- 111.ayetler. Kıssadan alınması gereken ibretlere vurgular yapılır.
Kıssada kalabalık bir ailede yetişen Hz. Yusuf ve kardeşlerinin durumları, babaları ile olan münasebetleri ve eğitimleri ayrıntılı biçimde anlatılır. Ailedeki çocukların sevgi dillerine bakarsak babadan çocuklara, çocuklardan da babaya doğru tam bir saygı ve sevgi dili hâkim. Kur’an’ın bu dili nakletmesindeki amaç, muhataplarını ideal olarak gördüğü bu dile yönlendirmektir. Örneklendirecek olursak Hz. Yusuf, babasına konuşurken; “Ey babacığım!..”[1] diye saygı ve muhabbet dolu cümle kalıbıyla söze başlamış, Hz. Yakub da; “Ey oğulcuğum, Yavrucuğum!..”[2] diye karşılık vermiştir. Belki Türkçe’de bunların karşılığı; “canım, ciğerim, kuzum” kelimeleridir. Kur’an bu sevgi ve saygı dilini kullanarak Müslümanlarda alışkanlık yapmasını istemiştir. Fakat daha önemli bir husus ise çocukların başta babaları olmak üzere aralarında canlı bir iletişimin olmasıdır. Öyle ki Hz. Yusuf örneğinde olduğu gibi çocuklar gördükleri rüyaları bile babalarına anlatabiliyor ve güzellikleri aile içerisinde paylaşıyorlar.[3] Baba da çocuğunun rüyasını ciddiyetle dinledikten sonra onu çok güzel bir şekilde yorumlamıştır. Kur’an Hz. Yakub’un yapmış olduğu bu rüya yorumunu şöyle anlatmıştır:
“وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ”
“Çünkü (rüyanda sana gösterilene bakılacak olursa) demek ki Rabbin seni de (peygamber olarak) seçecek; sana olayların iç yüzünü görüp yorumlamayı öğretecek; tıpkı ataların İbrahim ve İshak’a olan nimetini her bakımdan tamamladığı gibi sana ve Yakub’un soyuna verdiği nimeti de her bakımdan tamamlayacaktır. Gerçekten de senin Rabbin her şeyi bilir, her hükmünde tam isabet eder.”[4] Ailesinin ve çocuklarının durumlarına vakıf olan baba bu nitelikli çocuğunun rüyasını diğer kardeşlerine anlatmamasını söylemiştir.[5] Çünkü kardeş de olsalar çocuklar arasındaki haset davranışlar fitnelere sebep olabilir. Unutmayalım ki “veli de olsa insandan çıkacak en son kötü huy hasettir.”
[1] Yusuf 12 / 4.
[2] Yusuf 12 / 5.
[3] Bk. Yusuf 12 / 4.
[4] Yusuf 12 / 6.
[5] Bk. Yusuf 12 / 5.
