Kasım ayı, Türk tarihi açısından önemli gelişmelerin yaşandığı bir ay… Osmanlı İmparatorluğu bu ayda Birinci Dünya Savaşı’na girerken, yine imparatorluğun fiilen son bulmasına neden olan saltanatın kaldırılması da bu ayda alınan bir kararla gerçekleşti. Ayrıca Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’de bu ayda ebediyete intikal etti.
1 Kasım 1683: Viyana kuşatmasının bozgunla neticelenmesi üzerine Estergon Kalesi de düşman eline geçti.
1 Kasım 1912: Selanik’e sürgüne gönderilen Sultan II. Abdülhamit, Yunan Savaşı nedeniyle orada korunması zorlaştığından İstanbul’a getirildi. İkametine tahsis edilen Beylerbeyi Sarayı’na yerleştirildi.
1 Kasım 1914: Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na girdiğini ilan etti.
1 Kasım 1918: İttihat ve Terakki Partisi kendisini fesh etti.
1 Kasım 1922: Saltanat kaldırıldı. 623 yıllık Osmanlı İmparatorluğu tarih oldu.
1 Kasım 1924: Eski Başbakanlardan ve 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel doğdu.
1 Kasım 1928: Yeni Türk Alfabesi kabul edildi.
1 Kasım 1958: Yazar şair Yahya Kemal Beyatlı hayatını kaybetti.
1 Kasım 1960: Milli Mücadele kahramanı Kartallı Kâzım (Göleber), 65 yaşında İstanbul’da hayatını kaybetti. Mezarı Kartal Yayalar Mezarlığı’ndadır. Kartal Belediyesi tarafından da 2012 yılında şehrin merkezine anıtı dikildi.
1 Kasım 1973: Türkiye’nin Ege’nin açık sularında petrol araması yapmak üzere Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na ruhsat vermesi ve Yunanistan’ın bu ruhsatı geçersiz sayması üzerine iki ülke arasında Kıta Sahanlığı konusunda anlaşmazlık çıktı.
1 Kasım 1996: NTV televizyon kanalı yayına başladı.
1 Kasım 2015: Genel Seçimler yapıldı. AKP % 49.48, CHP %25.31, MHP %11.9, HDP % 10.75 oy aldı. 550 Milletvekillli Meclis’e AKP 317, CHP 134, MHP 40 ve HDP 59 milletvekili soktu. Seçimde en büyük kaybı MHP ve HDP aldı.
1 Kasım 1918: İttihat ve Terakki önderleri Talat, Enver, Cemal Paşa ile Dr. Nazım Bey, Dr. Bahattin Şakir Bey, Dr. Rusuhu Bey, eski Valilerden Azmi ve Bedri Beyler, İstanbul’dan Alman denizaltısıyla ayrılarak Sivastapol’a gittiler.
***
2 Kasım 1445: Kazan Hanlığı’nın kurucusu ve ilk hükümdarı Uluğ Muhammed Han bu günkü Tataristan’ın başkenti Kazan’da öldü.
2 Kasım 2016: Tiyatro sanatçısı Gönül Ülkü Özcan (85) hayatını kaybetti.
***
3 Kasım 1839: Gülhane Hattı Hümayunu ile günümüzde de halen tartışılan Tanzimat Devri başladı.
3 Kasım 1918: İngilizlerin Musul’a asker çıkarmasıyla Misak-ı Milli sınırları içinde yer alan Musul kaybedildi.
3 Kasım 1986: FETÖ’nün yayın organı Zaman gazetesi yayın hayatına başladı. 15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi sonrası faaliyetlerine son verildi.
3 Kasım 1996: Susurluk kazası yaşandı. İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Hüseyin Kocadağ, Abdullah Çatlı ve kız arkadaşı Gonca Us öldü. Arabada bulunan Bucak aşireti reisi ve DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Bucak ise yaralandı. Olay büyük yankı yaptı. Türkiye, yıllarca bu kazada ortaya çıkan ilişkiler ağını konuştu, tartıştı.
3 Kasım 2002: Genel seçimlerden AK Parti yüzde 34 oyla birinci parti olarak çıktı. 365 Milletvekili çıkardı. İkinci parti CHP ise, yüzde 19 oy alarak 177 Milletvekili kazandı.
***
4 Kasım 1951: Din dersi, İlkokullarda ders programına alındı.
4 Kasım 1956: Sovyet orduları Macaristan’a girdi.
4 Kasım 1979: İran’da, ABD Büyükelçiliği ve konsoloslukları öğrenciler tarafından basıldı. Eylem 444 gün sürdü. Bu tarih İran’da ‘Gençlik ve Emperyalizmle Mücadele Günü’ olarak kutlanıyor.
4 Kasım 1980: Sinema oyuncusu Ronald Reagan, ABD Başkanı seçildi.
4 Kasım 1981: 12 Eylül darbe rejiminin isteği ile yeni çıkarılan Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) Kanunu kabul edildi.
4 Kasım 1992: Bill Clinton, ABD Başkanı seçildi.
4 Kasım 1993: Binbaşı Cem Ersever’in cesedi Ankara yakınlarında bulundu.
4 Kasım 1995: İzmir’de sel felaketi: 65 kişi hayatını kaybetti.
4 Kasım 1995: İsrail Başbakanı İzak Rabin uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.
4 Kasım 2008: Barack Obama, ABD Başkanı seçildi.
4 Kasım 2016: Bölgede halk desteğini kaybeden PKK terör örgütü, vatandaşlara yönelik saldırı gerçekleştirdi. Diyarbakır’ın Bağlar semtinde öğrencilerin okul saatinde sokakta patlatılan 1 ton bomba neticesi 11 kişi hayatını kaybetti. 100’e yakın kişi de yaralandı. Saldırıyı PKK üstlendi. Aynı gün gözaltına alınan 12 HDP Milletvekilinden 9’u tutuklandı.
***
5 Kasım 1638: Sultan IV. Murat, Musul’u fethetti.
5 Kasım 1912: 482 yıl Türk yönetiminde kalan Selanik şehri kaybedildi.
5 Kasım 1914: Kıbrıs’ın yönetimi Osmanlı Devleti’nden İngiltere’ye geçti.
5 Kasım 1919: Kurtuluş Savaşı’na destek olmak için Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kuruldu.
5 Kasım 1925: Atatürk, Ankara Hukuk Fakültesi’nin açılışını yaptı.
5 Kasım 1930: İlk televizyon reklâmı İngiltere’de yapıldı.
5 Kasım 1934: Devlet Tiyatroları kuruldu.
5 Kasım 1973: Tiyatro ve film sanatkarı İsmail Dümbüllü İstanbul’da öldü.
5 Kasım 2006: Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit (81) hayatını kaybetti.
***
6 Kasım 1553: Kanuni Sultan Süleyman’ın Mahidevran Sultan’dan olan büyük oğlu Şehzade Mustafa idam edildi.
6 Kasım 1914: İngilizler Kıbrıs Adası’nı ilhak etti.
6 Kasım 1936: İzmit kâğıt fabrikası açıldı.
6 Kasım 1981: YÖK yasası yürürlüğe girdi.
6 Kasım 1989: Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (GAP) kuruldu.
***
7 Kasım 1829: Zonguldak’ta Uzun Mehmet adlı bir köylü tarafından kömür madeni bulundu.
7 Kasım 1862: Hindistan’da kurulan Babür İmparatorluğu’nun son hükümdarı II. Bahadır Şah, İngiltere tarafından sürgün edildi.
7 Kasım 1892: Darülaceze’nin temeli atıldı.
7 Kasım 1915: İngiliz Harp Kabinesi, Çanakkale’den çekilme kararı aldı.
7 Kasım 1917: Sovyet Rusya’da Sosyalistlerin liderliğinde Bolşevik Ekim Devrimi gerçekleşti.
7 Kasım 1917: Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da Genel Karargahta görevlendirildi.
7 Kasım 1920: Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk Ordusu Gümrü’yü düşman işgalinden kurtardı.
7 Kasım 1964: Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, ömür boyu hapse mahkûm edilen 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ı affetti.
7 Kasım 1982: 1982 Anayasası yüzde 91.3 oyla kabul edildi.
***
8 Kasım 1920: TBMM, Kurtuluş Savaşı’nın düzenli ordu ile yürütülmesine karar verdi.
8 Kasım 1998: Sinema oyuncusu Erol Taş hayatını kaybetti.
***
9 Kasım 1920: Batı cephesi Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrıldı. İsmet Paşa Kuzey Cephesi, Refet Paşa Güney Cephesi Komutanlıklarına atandı.
9 Kasım 1936: Yabancı gemilerin Çanakkale ve İstanbul boğazlarından geçiş şartlarını ve boğazların güvenliği konusunda yapılmış olan Montrö Boğazlar Sözleşmesi resmen yürürlüğe girdi.
9 Kasım 1982: 12 Eylül darbesinden sonra kabul edilen Anayasa yürürlüğe girdi.
9 Kasım 1989: Başbakan Turgut Özal, Cumhurbaşkanı seçildi.
9 Kasım 1994: Cumhuriyet tarihinin en önemli yatırımlarından biri olan GAP’ın, Atatürk Barajı’ndan sonra ikinci halkasını oluşturan Urfa T1 Sulama Tüneli, törenle açılarak Harran Ovası’na su bırakıldı.
***
10 Kasım 1908: Kız çocuklarının eğitimi için Selanik’te Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniye kuruldu.
10 Kasım 1938: Kurtuluş Savaşımızın askeri lideri, Cumhuriyetimizin kurucusu, ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ebediyete intikal etti.
10 Kasım 1989: Bulgaristan’da Türklere yapılan zulümlerle hafızalara kazınan Todor Jivkov istifa etmek zorunda kaldı.
10 Kasım 1998: Halterci Halil Mutlu Finlandiya ‘da yapılan Dünya Halter Şampiyonası’nda üç altın madalya kazandı.
***
11 Kasım 1606: 13 yıl süren Türkiye-Almanya savaşı Zikvatorok Barış Antlaşması ile sona erdi.
11 Kasım 1831: Resmi Gazete’nin temelini oluşturan Takvim-i Vekayi Gazetesi yayın hayatına girdi.
11 Kasım 1942: TBMM Genel Kurulu’nda Varlık Vergisi kabul edildi.
11 Kasım 2004: FKÖ lideri Yaser Arafat hayatını kaybetti.
***
12 Kasım 1534: Kanuni Sultan Süleyman, Bağdat’ı fethetti.
12 Kasım 1999: Düzce depremi: 894 kişi hayatını kaybetti, 5 bin kişi yaralandı.
12 Kasım 2011: MİT Orta Asya Şefi Kâşif Kozinoğlu, Silivri Cezaevi’nde kuşkulu bir şekilde hayatını kaybetti. Kozinoğlu, Ergenekon (Odatv) kumpası kapsamında tutuklanmıştı.
***
13 Kasım 1918: İngilizlerin öncülüğünde, Fransız ve İtalyan donanması İstanbul’u fiilen işgal etti. Suriye Cephesi’nden İstanbul’a dönen Mustafa Kemal Paşa, “Geldikleri gibi giderler” dedi.
13 Kasım 1922: Tekirdağ’ın düşman işgalinden kurtuluşu.
13 Kasım 1957: Türk havacısı ve ilk yerli uçağı yapan işadamı Nuri Demirağ hayatını kaybetti.
13 Kasım 1970: Suriye’de Savunma Bakanı General Hafız Esad, ülke yönetime el koydu.
13 Kasım 1998: PKK terör örgütünün elebaşı Abdullah Öcalan, İtalya`nın başkenti Roma`da yakalandı.
13 Kasım 2015: Fransa’nın başkenti Paris’in 3 ayrı yerinde meydana gelen patlama ve silahlı saldırıda 129 kişi hayatını kaybetti. Saldırıyı IŞİD’in yaptığı ileri sürüldü. Fransa Cumhurbaşkanı Hollande yaptığı açıklamada “Bu bir savaştır” dedi.
***
14 Kasım: Diyabet Günü
14 Kasım 1944: Ahıska Türkleri Stalin döneminde topyekûn sürgüne gönderildi.
14 Kasım 1950: Şair Orhan Veli hayatını kaybetti.
14 Kasım 1993: Dünyanın gelmiş geçmiş en iyi haltercisi olarak kabul edilen milli sporcumuz Naim Süleymanoğlu, Dünya Halter Şampiyonası’nda üç altın madalya kazandı.
***
15 Kasım 1918: Osmanlı kuvvetleri Bakü’den çekildi.
15 Kasım 1937: Dersim isyanı lideri Seyit Rıza ve 6 arkadaşı, Elazığ Buğday Meydanı’nda idam edildi.
15 Kasım 1956: Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) kuruldu.
15 Kasım 1979: Petrol yüklü Romen İndependenta tankeri, İstanbul Boğazı’nda bir yük gemisiyle çarpıştı. 27 gün süren yangında 43 mürettebat hayatını kaybetti. Büyük çevre tahribatı yaşandı.
15 Kasım 1983: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) kuruldu.
15 Kasım 2007: Kumpaslarda oynadığı rol ile bilinen Taraf gazetesi yayın hayatına başladı. Gazete 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleştirilen kalkışma/işgal girişimi sonrasında KHK ile kapatıldı.
15 Kasım 2015: G- 20 Zirvesi Antalya’da yapıldı.
***
16 Kasım 1808: Yeniçeriler, ocaklarını kapatma düşüncesinde olan Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa’nın bulunduğu binayı kuşattılar. Kurtuluş imkanının kalmadığını anlayan Paşa, binadaki barut deposunu ateşe verdi. Kendisiyle birlikte koruma görevlileri ve 200’den fazla Yeniçeri askeri öldü. Olay tarihe Alemdar Vak’ası olarak geçti.
16 Kasım 1919: İzmir Ödemişli Gökçen Efe (28), işgalci Yunan birlikleriyle girdiği bir çatışmada şehit oldu. Efe’yi dağdan Celâl Bayar indirmişti. Bayar, Efe’nin çocuklarına sahip çıkarak okutmuştur.
16 Kasım 1981: İran, Irak’ın işgal ettiği Hürremşehr’i düzenlediği büyük bir taarruzla geri aldı.
16 Kasım 2017: Norveç’teki NATO tatbikatında Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan resimleri atış hedefine konuldu. Türkiye tatbikata katılan Türk askeri heyetini geri çekti. Olay büyük tepki çekti.
***
17 Kasım 1542: Kanuni Sultan Süleyman Han onuncu sefer-i hümayuna çıktı. Estergon Seferi olarak da anılır. Bu sefer sırasında Estergon Kalesi, Nis Kalesi, İstolni – Belgrad Kaleleri fethedildi.
17 Kasım 1911: Ege’nin en namlı efelerinden Çakırcalı Mehmet Efe, Nazilli’de güvenlik kuvvetleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybetti.
17 Kasım 1913: Osmanlı Devleti’nde ilk istihbarat teşkilatı (Teşkilât-ı Mahsusa) kuruldu.
17 Kasım 1922: Son padişah Vahdettin Türkiye`den ayrıldı.
17 Kasım 1924: İlk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) kuruldu.
17 Kasım 1930: Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) kendini feshetti.
***
18 Kasım 1776: Osmanlı Devleti’nde o zamanki adı Hendesehane-i Bahri olan Deniz Harp Okulu açıldı.
18 Kasım 1967: Kıbrıs’ta yaşayan Rumlar, Yunanistan desteği ile aynı adada Birleşmiş Milletler Teşkilatı Barış Gücü denetiminde bulunan Erenköy’de yaşayan Türklere saldırdılar.
18 Kasım 1983: Birleşmiş Milletler Teşkilatı Güvenlik Konseyi KKTC’yi tanımama kararı aldı.
18 Kasım 2000: TSM sanatçısı Yıldırım Gürses hayatını kaybetti.
18 Kasım 2009: Gazeteci yazar Ömer Lütfi Mete hayatını kaybetti.
18 Kasım 2013: Tiyatro oyuncusu Nejat Uygur hayatını kaybetti.
***
19 Kasım: Dünya Çocuk Hakları Günü.
19 Kasım 1092: Büyük Selçuklu Devleti hükümdarlarından Melikşah Bağdat’ta öldü.
19 Kasım 1938: Atatürk’ün naaşı, İstanbul’dan Ankara’ya, bir törenle yola çıkarıldı.
19 Kasım 1991: Süleyman Demirel başkanlığındaki Doğru Yol Partisi ve Erdal İnönü başkanlığındaki Sosyal Demokrat Halkçı Parti koalisyonu ile 49. hükümet kuruldu. Erdal İnönü Başbakan Yardımcısı oldu.
***
20 Kasım 1910: Ünlü Rus yazar Leo Tolstoy (82) hayatını kaybetti.
20 Kasım 1911: Türkçü düşünür Yusuf Akçura Türk Yurdu dergisini çıkardı.
20 Kasım 1943: İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) kuruldu.
***
21 Kasım 1984: Kıbrıs Türklerinin tarihe geçen liderlerinden Doktor Fazıl Küçük Lefkoşe’de hayatını kaybetti.
***
22 Kasım 1940: II. Dünya Savaşı’nın Balkanlar’a sıçraması üzerine İstanbul, Kocaeli ve Trakya illeri için sıkıyönetim ilan edildi.
22 Kasım 1963: ABD Başkanı John F. Kennedy, bir tören sırasında uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.
22 Kasım 2017: Rusya’nın Soçi şehrinde Rusya-Türkiye ve İran liderleri arasında Suriye zirvesi yapıldı ve mutabakat imzalandı.
***
23 Kasım 1992: Tiyatrocu Vasfi Rıza Zobu hayatını kaybetti.
23 Kasım 1992: Almanya’nın Mölln şehrinde Türklerin kaldığı bir daire, ırkçılar tarafından kundaklandı.
Olayda Bahide Arslan (51), Yeliz Arslan (10) ve Ayşe Yılmaz (14) isimli Türk vatandaşlarımız hayatını kaybetti. Aynı aileden biri yaralı iki kişi kurtuldu.
23 Kasım 2003: Aşık Hüdai hayatını kaybetti.
23 Kasım 2015: Eski Enerji Bakanı ve Bitlis Milletvekili Kâmuran İnan (86) hayatını kaybetti.
***
24 Kasım: Öğretmenler Günü
24 Kasım 1870: Türkiye’nin ilk mizah dergisi Diyojen yayımlandı.
24 Kasım 1934: Mustafa Kemal Paşa’ya, TBMM tarafından Atatürk soyadı verildi.
24 Kasım 2015: Suriye’de Rus Hava Kuvvetlerine ait bir SU-24 savaş uçağı, Hatay yakınlarında Türk hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle düşürüldü. 2 pilot atlayarak kurtuldu. Ancak pilotlardan birisi karaya indiğinde öldürüldü. Olay büyük kriz yarattı. Rusya bir dizi kararla Türkiye’ye karşı tepkisini gösterdi. Devlet Başkanı Putin, “Bizi sırtımızdan vurdular. Bunun ciddi sonuçları olacak” dedi. NATO’da ilk kez bir Rus uçağını düşürmüş oldu. ABD yaptığı açıklamada ise olayın iki ülke arasındaki bir sorun olduğunu ileri sürdü. Obama, “Türkiye’nin sınırını koruma hakkı var” dedi.
24 Kasım 2017: Mısır’ın Ariş şehrinde cuma namazı sırasında Ravda Camisine DAEŞ (IŞİD) tarafından yapılan bombalı saldırıda 309 kişi hayatını kaybetti. Türkiye bir günlük dayanışma yası ilân etti.
***
25 Kasım 1072: Anadolu’nun kapılarının Malazgirt zaferiyle Türklere açılmasını sağlayan Selçuklu hükümdarı Sultan Alparslan hançerlenerek öldürüldü.
25 Kasım 1893: Türklerin ilk yazılı kaynaklarından Orhun Kitabeleri okundu.
25 Kasım 1912: Gazeteci Ahmet Mithat Efendi hayatını kaybetti.
25 Kasım 1922: Kahramanmaraşlı milli kahraman Sütçü İmam hayatını kaybetti.
25 Kasım 1925: Şapka İnkılabı: Mecliste kabul edilen 671 No’lu “Şapka İktizası Hakkında Kanun” ile TBMM üyeleri ve memurlarına başlık olarak şapka giyilmesi zorunluluğu getirildi ve Türk halkı da buna aykırı bir alışkanlığın devamından men edildi. Kanun, 28 Kasım 1925 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
25 Kasım 2016: Küba’daki sosyalist devrimin lideri, Küba eski Devlet Başkanı Fidel Castro (90) hayatını kaybetti.
***
26 Kasım 2015: Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve Ankara Temsilcisi Erdem Gül, MİT tırları haberi nedeniyle çıkarıldığı mahkemece tutuklanarak cezaevine konuldu.
***
27 Kasım 1970: Taksim Kültür Merkezi yangın sonucu kullanılmaz hale geldi.
27 Kasım 1978: PKK terör örgütü Diyarbakır’ın Lice ilçesine bağlı Fis Köyünde, Abdullah Öcalan ve bir grup arkadaşı tarafından kuruldu. Örgüt 1974’ten bugüne kadar ‘Apocular’ olarak biliniyordu.
***
28 Kasım 1912: Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
28 Kasım 1948: Medine Müdafi Komutanı Fahrettin Türkkan Eskişehir’de geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.
28 Kasım 2015: Diyarbakır Barosu Başkanı Tahir Elçi, Diyarbakır’da basın açıklaması yaptığı sırada PKK’lılar ile polis arasındaki çatışmanın arasında kalarak hayatını kaybetti. Elçi, daha önce yaptığı açıklamada PKK saldırılarını kınamıştı.
***
29 Kasım 1945: Yugoslavya Federatif Halk Cumhuriyeti kuruldu.
29 Kasım 2007: Atlasjet havayollarına ait bir uçak, Isparta yakınlarında düştü. İçinde Türkiye’nin önemli nükleer fizikçilerinin de bulunduğu 57 kişi hayatını kaybetti.
29 Kasım 2012: Filistin, BM’ye “üye olmayan gözlemci ülke statüsü”ne alındı. 30 Eylül 2015 günü de BM önüne ilk kez bayrağı göndere çekildi.
29 Kasım 2015: Gazeteci yazar Hasan Pulur (83) hayatını kaybetti.
29 Kasım 2016: Adana’nın Aladağ ilçesinde bulunan bir tarikat yurdunda çıkan yangında, 12 kız öğrenci hayatını kaybetti. 22 öğrenci ise yaralı olarak kurtuldu.
***
30 Kasım 1925: Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
30 Kasım 1973: Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinden Anadolu, Çukurova ve Dicle üniversiteleri açıldı.
