Bu listenin hayata geçirilebilmesi için okul idaresi farklı birimlere veya öğretmenlere kendisiyle ilgili maddelerin neler olduğunu ve onları nasıl uygulayacağını belirleme görevi verebilir.
Meselâ, sporla ilgili olan maddeler spor birimi veya öğretmenine; benzer şekilde tarih, edebiyat, resim, gezi ile ilgili olanlar da alâkalı birimlere görev olarak verilebilir. Böylece, bu listede yer alan veya akla gelebilecek başka hususlar bir bütünlük içinde öğrenciye sunulursa, ahlâk ve karakter gelişiminde olumlu sonuçlar alınır.
Bir insana verilen değer, onun ahlak ve karakteriyle bağlantılıdır. Okul idarecileri öğrencileri hayata hazırlarken, bu yönde geliştirmenin yollarını arar dururlar. Bu gayeyle bazı üniversitelerde, ahlâk ve karakter gelişim merkezleri bile kurulmuştur.
Amerika Boston Üniversitesindeki böyle bir merkezin, öğrencilerin ahlâk ve karakter gelişimiyle ilgili olarak yaptığı bir çalışmada, çok sayıda öğretmen ve idarecinin fikirlerinden yararlanılmış ve 100 maddelik bir tavsiye listesi hazırlamıştır.
Her kültürden öğrencinin yararlanabileceği bu listedeki bazı maddeler kültürümüze adapte edilerek değiştirilmiştir. Bunları okuyunca, bazılarını zaten uygulamakta olduğumuzu görecek, diğerlerine karsı içinizde bir sevk uyanacaktır.
Şimdi bu listeyi bastan sona iyice inceleyelim.
1-Kahramanlık ve fedakarlıklarıyla meşhur olmuş kişilerin fotoğraflarını koridor ve odalara asin.
2- Öğrenciler için ahlâk ve karakter gelişimi konusunda bir rehberlik programı başlatın.
3- Topluma hizmet maksadıyla belli misyonlar taşıyan gruplar oluşturun.
4- Bir çocuğun diğerleri tarafından şamar oğlanı yapılmasına mani olun.
5- Akademik, spor veya sanat yetenekleri dışındaki kabiliyetleri keşfetmek üzere programlar geliştirin.
6- Öğrencilerin davranışlarını ve topluma katkılarını ciddi bir şekilde ölçüp değerlendirin.
7- Öğrenci ve onlara rehberlik yapanların hemfikir oldukları kurallar tespit edin.
8- Velileri davet edip onların gelişmeleri inceleyip katkıda bulunmalarına fırsat tanıyın.
9- Misyonunuzu tanımlayan güzel bir söz seçip öğrencilerinizle paylasın.
10- Her ay bir fazilet tespit edip bunun üzerinde çalısın.
11- Kendinize örnek aldığınız bir şahsiyeti öğrencilerinize tanıtın.
12- Tarihteki olayları gündeme getirip bu olaylarda nasıl davranılması gerektiğini tartışın.
13- Öğrencilerdeki iyilik sıfatının, en az onların akademik başarıları kadar önemli olduğunu görmelerine yardımcı olun.
14- Ahlâkla ilgili meseleleri ele âlin, yani gerçekleri ele âlin, delil toplayın, sonuçları tahmin edin ve karar verin.
15- Öğrencilerin topluma hizmet etmeleri için belli bir yapı dâhilinde onlara fırsatlar oluşturun.
16- Örnek olun. Meselâ ortalıkta gördüğünüz bir kâğıt parçasını âlin. Sizden sonra ders vereceklere bir saygı eseri olarak tahtayı temiz bırakın.
17- Kurumunuzda, ne türlü olursa olsun, nezaketsizliğe fırsat vermeyin.
18- Kaba ve küfürlü konuşmalara izin vermeyin.
19- Öğrencilerin kötü davranışlarını notlar, çağrılar ve ziyaretlerle velilere duyurun.
20- Çocuklarının güzel vasıflarını takdir etmek üzere velilerle irtibat kurun.
21- Öğrencilerin okulda çok çalışmalarının ahlâkî bir sorumluluk olduğu fikrini açıkça belirtin.
22- Meslektaşlarınızla konuşurken nazik olun.
23- Yasadığınız yerdeki fedakâr ve önemli şahsiyetleri derslerde tanıtın.
24- Ödevlerin yapılması ve sınav sonuçlarıyla ilgili mükâfat sistemi kurun.
25- Bir bağış fonu oluşturun. Öğrencilerin bağışları istedikleri yere yapmalarına fırsat tanıyın.
26- Ailelerin ahlâkî otoritelerini destekleyin. Öğrencilerin ahlâkî problemlerini ebeveynleri ile çözmelerini sağlayın. Bu konuda öğrencilerle konuşarak niçin zora düştüklerini analiz edin.
27- Duvarlara güzel karakteri teşvik eden sözler asin.
28- Özellikle öğrencilerin o anki durumlarıyla ilgili ahlâkî ihtilaflara dair yasanmış olaylardan örnekler verin.
29- Kahraman şahsiyetleri doğum günlerinde anin ve ne tür faziletlere sahip olduklarını anlatın.
30- Çocukların önem verdikleri vecizeleri yazıp duvarlara asmalarına izin verin.
31- Ahlâkî konularda makaleler getiren öğrencileri ödüllendirin ve bu yazıları analiz edin.
32- Kurumunuzdaki karakter meselelerini -güzel huylar vs- düzenli olarak müzakere edin.
33- Çocukların beklentilerini netleştirin ve onların bu beklentilere göre sorumluluk almalarını sağlayın.
34- Öğrencilerle ilgilenirken tutarlı olun ve duygusal davranarak doğruluk ve dürüstlüğünüze halel getirmeyin.
35- Hatalarınızı kabul edin ve bunları düzeltmenin yollarını araştırın. Öğrencileri de buna teşvik edin.
36- Ergün birkaç dakikalık ibretli bir hikâyeyi seslice okuyarak güne başlayın. Hikâyelerin kısa, ama ders verici olmasına dikkat edin.
37- Kurumunuzdaki ilkeler ve politikaları belirlerken bunların muhtemel tesirlerini ve öğrencilere ne tür mesajlar verdiklerini anlamaya çalısın.
38- Bir politika, faaliyet veya kararın sebeplerini açıklayın. Öğrencilerin sadece “nasıl”ı değil, “niçin”i de anlamaları için onlara yardımcı olun.
39- İyi bir öğrenci olmanın ahlâkî ve karakterle ilgili unsurlarını öğrencilerin tartışması için ortamlar hazırlayın.
40- Öğrencilere rekabet kavramını öğretin ve bunun ne zaman faydalı, ne zaman zararlı olduğunu anlatın.
41- Öğrencilere niçin öğretmenlik / belletmenlik yaptığınızı açıklayın. Öğretmenlik / belletmenlik yapmanın sorumluluğu ve öneminden ne anladığınızı açıklayın.
42- Topluma yaptığınız hizmetlerden öğrencilere bahsedin. Hangi gönüllü kuruluşlarda neler yapabileceklerini anlatın.
43- Öğrencilere medyayı eleştirel bir yaklaşımla analiz etmeyi öğretin. Medyadaki mesajlar ne tür bir karakteri teşvik etmektedir?
44- Mezun olup yüksek okula gitmiş, is hayatına atılmış eski öğrencilerinizi davet edip tecrübelerini aktarmalarını sağlayın. Güzel alışkanlıkların onlara islerinde nasıl yardımcı olduğunu sorun.
45- Muhitinizdeki yetişkinleri davet ederek onların karakter eğitimleri ve tecrübeleri konularını gündeme getirin.
46- Öğrencilerin duygudaşlık geliştirmelerine yardımcı olun. Onlara su tür sorular sorun: “Kimse seninle oynamak istemezse kendini nasıl hissedersin?”, “Birisi senin isminle alay ederse neler hissedersin?”…vb gibi.
47- Kurumunuzda ihtilaflar doğduğunda öğrencilere saygı, açık görüşlülük, mahremiyet ve nezaketin önemini öğretin. Gıybet, dedikodu ve tahkire fırsat vermeyin.
48- Kibarlık üzerinde durun. Öğrencilere, diğer öğrencileri ve yetişkinleri dikkatli bir şekilde nasıl dinlemeleri gerektiğini öğretin.
49- Basarîli şahısların biyografilerini birlikte okuyup müzakere edin. Daha büyük çocukların farkındalık yeteneğini geliştirin. Bireylerin hataları olabileceğini, ancak takdire sayan sıfatlar da taşıyabileceklerini fark ettirin.
50- Büyük öğrencilerin küçüklere yardımcı olmalarını sağlayan ortamlar oluşturun.
51- İlk günden itibaren çok çalışmanın ve hedefe ulaşmak için belli standartlara riayet etmenin öneminden bahsedin.
52- Liseye devam eden öğrencilerin toplumda daha aktif olmaları için, gönüllü faaliyetler yapan kurumların yönetim kurulu toplantılarına katılarak katkıda bulunmalarını sağlayın.
53- Katma değeri yüksek, kaliteli eserler veren ve ülkenin sosyal enerjisini artırıcı örnek çalışmalar yapan şahsiyetlerin hayatlarını, alışkanlıklarını ve temel prensiplerini araştırma konusu olarak öğrencilere verin.
54- Diğer ülkelerde karakter eğitimiyle ilgili çalışmaları takip edin ve tecrübelerden yararlanın.
55- Öğrencilere teşekkür mesajları yazmayı öğretin. Öğrenciler için değerli çalışmalar yapanlara teşekkür mektupları yazdırın.
56- Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirirken onlara yeteri kadar geri besleme verin. Gelişmeleri ve başarıları konusunda onlarla samimine ve teşvik edici bir iletişim kurun.
57- Büyük öğrencilerin, ebeveynler için yemekli bir program hazırlamasını sağlayın. Yemek yapmalarını, dekorlar kullanmalarını, hizmet etmelerini ve temizlik yapmalarını temin edin.
58- Öğrencilerin kurum için bir hizmet yapmalarını (ufak tamiratlar, tanıtım vs.) sağlayın.
59- Düzenli bir şekilde birlikte bina temizliği yapın.
60- Diğer din ve kültürleri tahkir etmeyin ve başkalarına karsı âdil davranmanın önemini vurgulayın.
61- Hor görülen öğrencilere destek olun ve bu anları bir eğitim fırsatı olarak görün.
62- Canlılara karsı şefkatli olma düşüncesini asılayım.
63- Ürünlerin tekrar kullanımıyla ilgili kampanyalar başlatın. İktisatlı olma ve israftan kaçınmanın önemini anlatın.
64- Ülke çapında güzel ahlâki destekleyen programlardan öğrencilerinizi haberdar edin.
65- Öğrencilerin ebeveynlerinin de desteğiyle; muhitlerinde ufak temizlik isleri, ağaç dikme, ufak tamiratlar gibi çalışmalarla çevrelerine hizmet etmelerini sağlayın.
66- Kurumunuza ait bir şarkiniz olsun ve yeni gelenlere bunun sözlerini ve manasını öğretin.
67- Eğer böyle bir şarkiniz yoksa öğrenciler arasında bir yarışma düzenleyerek bir tane yazmalarını temin edin. Ne tür fikirlerin şarkıda yer alması gerektiği konusunda görüş alışverişinde bulunun.
68- Kurumunuzda belli kaidelerin önemini vurgulayın ve bu kaidelerin kurumun kimliği açısından önemini ifade edin.
69- öğrencileri çevredeki yaslı veya yardıma muhtaç insanlarla ilgilenmeye teşvik edin.
70- Öğrencilerinize başka şehir veya ülkelerden mektup arkadaşları bulun ve onların yazışmalardan öğrendikleri bilgileri paylasın. O yerlerde hayatin nasıl olduğu konusunu gündeme getirin.
71- Karakter eğitimi için müfredatı kullanın. Meselâ dille ilgili çalışmalarda karakter analizleri yaptırın. Başkasının gözleriyle dünyaya bakmanın nasıl bir şey olabileceğini sorun.
72- Şefkatli bir şekilde yapıcı eleştirilerde bulunun ve öğrencilerin de bunu alışkanlık haline getirmelerini sağlayın.
73- Spor müsabakalarında, oyunlarda ve günlük ilişkilerde centilmenliğin önemini vurgulayın.
74- Okulun politikasını belirlerken öğrencilerin de katkıda bulunmasını temin edin. Onlara farklı politikaların karsılaştırılmasıyla ilgili ödevler verin.
75- İnsani düşünmeye, tartışmaya ve yazmaya sevk eden alıntılar toplayın.
76- Öğretmen ve idarecilerin kullanabilecekleri, karakter eğitimiyle ilgili bir edebiyat listesi hazırlayın.
77- Kurumunuzu tanımlayan veciz bir söz bulun.
78- Üstün karakterli öğrencilere ait kayıtları arşivleyin.
79- Akademik ve sosyal problemleri çözüp özgüven kazanmaları için fırsatlar tanıyın.
80- Kurumunuzdaki ahlâkî atmosferi idarî toplantılarınızda gündeme getirin ve hedeflerinizi belirleyin.
81- Kurumunuza ait bir prensipler listesi hazırlayın ve bütün faaliyet ve politikalarınızda bu listeye atıflarda bulunun. Kurumdaki herkese bu listeyi neşredin ve dikkat çekici bir şekilde binada teshir edin.
82- Bir e-mail listesi veya bülten tahtası hazırlayıp idareci ve öğretmenlerin karakter eğitimiyle ilgili fikir alışverişi yapmalarını sağlayın.
83- Haber bülteniniz aracılığıyla, öğrencilerinizin dikkat çekici davranışlarından velileri haberdar edin.
84- Kurumunuzun tarihî ve başarılarına ait belgeler ve fotoğraflardan oluşan bir sergi hazırlayıp ziyaretçilere bunu gösterin.
85- Kurumda basit gibi görünen isleri yapan isçilerin ve gönüllülerin çalışma ve başarılarını toplu bir şekilde takdir edin.
86- öğrencileri teşvik edecek ve onlara disiplin kazandıracak miktarda ödevler vermeyi ihmal etmeyin.
87- Çocuklara bir ana söyletin ve bu metni velilere ulaştırın.
88- Giyimle ilgili standartlar belirleyip bunların eğitimle olan ilgisini açıklayın.
89- Öğrencilerin kendi aralarında kaynaşmasını sağlayan faaliyetler düzenleyin.
90- Öğrenci ve velilerin seminer, gezi gibi ortak bir projede görev almalarını sağlayın.
91- Binanın genel görünüşü konusunda dikkatli olun. Genel düzen ve tertiple ilgili herkesin katkıda bulunmasına çalısın.
92- Çevredeki itibarlı işadamlarının, girişimcilik konusunda öğrencilere rehberlik yapmalarını sağlayın.
93- Yeni gelen öğrenci ve isçilere rehberlik yapacak kişiler belirleyin.
94- Çevredeki memur, isçi veya işverenleri davet ederek is hayatında karakterin öneminden bahsettirin.
95- Sporla ilgilenen öğrenci ve öğretmenlerin sporla ilgili ahlâkî ilkeler geliştirmelerini teşvik edin.
96- Muhitinizde karakter eğitimiyle ilgili toplantılar düzenleyin.
97- Karakter eğitimiyle ilgili bir ayırmaç hazırlatın.
98- Ayda iki defa öğretmen ve idarecileri bir araya getirerek ahlâkî prensipler içeren edebî veya felsefî bir metni analiz ettirin.
99- Veliler için karakter eğitimiyle ilgili bir edebiyat listesi hazırlayın.
100- Bir kitap kulübü kurarak öğrencilerin ahlâkî eserler okumalarını sağlayın.
Yaşar Çıraklı
