Yörünge Dergisi

"Türkiye’nin Entelektüel Aklının Buluşma Noktası"

Salı, Mart 19, 2024

Barış Adıbelli, Yörünge’ye Beyan Etti: ABD-Çin Savaşı Çıkmaz

Corona virüsü ile yeniden gündeme gelen ABD-Çin gerginliği bir savaşa dönüşür mü? Pandemi dünyadaki Çin algısını değiştirdi mi?
Çin üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Dumlupınar Üniversitesi Öğretim Üyesi Doktor Barış Adıbelli ile Yörünge için görüştük.

Corona virüsü Çin’de çıkmış olması hasebiyle Çin’in dünyadaki görüntüsünü nasıl etkiledi? Corona virüsü öncesi ve sonrasıyla beynelmilel Çin algısını nasıl buluyorsunuz?

Corona virüsün ortaya çıkması kuşkusuz Çin’in dünyadaki itibarını ve imajını zedelemiştir. Özellikle Çin için uluslararası bir saygınlığa sahip olmak oldukça önemlidir. Dolayısıyla Çin’in hemen hemen bütün uluslararası faaliyetleri de bu çerçeve üzerinden yürütmektedir. Yüzyıllar boyunca çekmiş olduğu acılar, dışlanmışlık ve 1949’da kurmuş olduğu rejim hem kendi blokunda hem de karşı blokta hep küçümsenmiş; hatta bugün dahi Rusya ve ABD tarafından küçümsenmekte…Bu nedenle Çin’in dünyaya kendini ispat etme gibi bir bilinçaltı zorlaması var. Bu nedenle Pekin olimpiyat oyunları da dahil olmak üzere Çin’in başarısını uluslararası arenada tanıtımını yapacak her türlü faaliyet önemlidir. Wuhan’da ortaya çıkan virüs Çin’in 21.yüzyıla dönük tüm planlamalarını ve projelerini alt üst etti. Dünya Çin’i artık öteki olarak hatta tehlikeli bir ülke olarak görmeye başladı. Bunun etkilerini hemen görmeyebiliriz ama yakın zamanda Çinli turistler belki de dünyanın birçok ülkesinde en son tercih edilecek turist grubu olacak. Çinliler olası virüs taşıyıcılar olarak muamele görecekler, kısacası Çin’e ve vatandaşlarına karşı keskin bir ayrımcılığın başlaması muhtemel. Son 50 yıldan beri Çin zaten dünya kamuoyunda kendisine yönelik olumsuz algıyı ortadan kaldırmak için sarf ettiği çaba ki bu algıyı da neredeyse kaldırmıştı fakat şimdi gelinen noktada Çin, yeniden başladığı noktaya döndü.

Tabi bu noktada şunu da söylemek gerekir. Son dönemde Çin’in yükselişinden oldukça rahatsızlık duyan dünya güçleri virüsün bu ülkeden çıkmasını da bahane ederek Çin’i sıkıştırmaya, yalnızlaştırmaya ve belki de Çin’i bir tür Kuzey Kore’ye çevirme arayışı için uygun bir zemin sunmuş olabilir.

Trump, bu pandemiden Çin’i sorumlu tutuyor. Bir ifadesinde salgını Çin virüsü diye nitelendirdi. Şimdi de Amerika’daki bir çok vatandaş ve müesseseler corona virüsünden dolayı Çin’e karşı hukuk savaşı başlatmaya hazırlanıyorlar. Bu durum salgından zarar gören tüm devletlere de yansır mı?

Trump‘ın Çin için ne dediği çok önemli değil. Açıkçası Trump‘ın ifadelerini önemsemiyorum zira önümüzdeki Kasım ayında 2020 başkanlık seçimleri var. Dolayısıyla Trump‘ın şu dönemde zaten attığı her adımının, söylediği her sözün bir seçim yatırımı olduğunu unutmamak lazım. Çünkü şu anda Trump da bir seçim kampanyası içerisinde. Hatırlanacağı üzere başkanlık görevine gelmeden önce de Trump Çin’e karşı söylemleri dikkat çekiciydi ve önceki başkanlık seçim kampanyasında Çin karşıtlığını kullanmıştı. Muhtemelen bu ikinci başkanlık seçim kampanyasında da Çin’i kullanacak ve kullanıyor. İşte ticari savaşlar bunun bir örneği. Şimdi de corona virüs üzerinden Amerikan halkının şu anda içinde bulunduğu bu hassas durumu kullanarak Çin üzerine yüklenecek. Ama şunu söyleyelim bunun ABD’de virüs nedeniyle ortaya çıkan kaosun bir maliyeti ve sorumlusu olacak. Trump’ın en başından beri salgına karşı takındığı umursamaz tavrı biliyorsunuz, Amerikan halkı tarafından çok yoğun eleştirildi Bu hataları telafi etme adına bence Trump eleştirilerin yönünü değiştirme adına Çin’i ortaya koyuyor. Tabii bu bağlamda faturayı kendisine de Amerikan halkı kesebilir, başkanlık seçimi kaybetme ihtimali de var.

Corona virüsü dolayısıyla ABD-Çin savaşı beklenebilir mi? Böyle bir gelişme hangi zeminde cereyan edebilir? Biyolojik, ticari ya da askeri?

ABD,Çin arasında bir savaş mümkün değil. Zira karşılıklı bağımlılık dediğimiz uluslararası ilişkilerde bir kavram var. Ülkeler şu anda birbirlerine bağımlı dolayısıyla siz Çin’e karşı savaş açmanız demek aynı zamanda kendi ekonomimize ve dünya ekonomisine bir zarar verme konumuna ulaşmış olursunuz. Ülkeler birbirleriyle mücadele ederler çünkü ülkeler birbirinin rakibidir. Rekabet ile düşmanlık farklı kavramlar ve farklı süreçlere sahiptirler. Bu ayrımı iyi yapmak gerekiyor.

Corona sizin Çin’e bakışınızı nasıl etkiledi? Bir bilim insanı olarak şahsi görüşünüz nedir?

Benim Çin’e bakışımı çok fazla değiştirmedi zira Çin’e Batı gözüyle baktığınız zaman bir takım değerlendirmelerde yanılabilirsiniz. Çinliler kendilerine bir ülke bir coğrafi olarak görmüyor, onlar kendilerini bir medeniyet bir dünya olarak görüyorlar. Dolaysıyla Çin’i kendi koşulları altında değerlendirmek gerekiyor, yani bir takım evrensel veya batıya ait kavramlar ve değerler üzerinden Çin’i değerlendirmeye kalktığınız zaman doğru sonuçlara ulaşamazsınız.
Tabi burada meselenin şu boyutu da var. Bu virüs yapay mı yani bir laboratuvarda mı üretildi yoksa doğal bir virüs mü? İşte bu sorunun cevabı şu anda hala net değil. Bu cevabı netleştirmek gerekiyor ve ondan sonraki aşamada Çin’e karşı bir takım önlemler alınabilir.

Daha Fazla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir