KOSOVA ARNAVUTLARI YOL AYRIMINDA
Kosova’da yaşayan Türk nüfus Osmanlı bakiyesi. Ancak siyasi (iltica) ve ticari etkenlerle yakın yıllarda Kosova’ya yerleşen hayli Türk vatandaşı mevcut. Kosova’da nüfusun yüzde 1,08’ini oluşturan kadim Türklerin toplam sayısı 18.738’dir. Türkçe bilen Kosovalıların sayısı ise 300.000 civarında. Türkçe, Kosova Anayasası’na uygun olarak, Kosova’daki Türk toplumunun yoğun olarak yaşadığı belediyelerde resmi olarak kullanılabiliyor. Kosovalı Müslüman Arnavut ve Boşnaklar da Türkiye’nin bu ülkeyle ilgilenmesin bir başka nedeni. Türkiye bağımsızlığına kavuşan Kosova Cumhuriyeti’ni, 18 Şubat 2008 tarihinde tanıdı.
Türkiye Kosova yatırımlarında üçüncü sırada
500 Türk şirketi Kosova’da faaliyet gösteriyor. Kosova’da toplam Türk yatırımları 340 milyon Avro tutarında.Türkiye 2012 ve 2013 yıllarında Kosova’ya en fazla doğrudan yatırım yapan ülke olmasına rağmen, 2007-2013 yılları arasında toplamda Almanya ve İngiltere’den sonra üçüncü sırada yer alabildi. Türk müteahhitlik firmalarınca üstlenilen projelerin toplam değeri ise yaklaşık 1 milyar Avro.
Kosova’daki ekonomik kriz siyasi istikrarsızlığı tetikliyor
Kosova ekonomik krizle boğuşuyor. Yurt dışına göç çok fazla. Kosova ekonomisinin başlıca kaynaklarının dış bağışlar, gümrük gelirleri, işçi dövizleri ve Kosova’da yaşayan uluslararası personelin kira/tüketim harcamaları olduğu göz önünde bulundurulursa ne demek istediğim net anlaşılır. Tüketici bir toplum, üretim çok sınırlı.
Doğal koşullar son derece elverişli olmasına rağmen tarım ve hayvancılık sektörleri de yeterince gelişmediğinden her geçen gün işsizlik oranı artıyor. İşsizlik yüzde 45 düzeyinde.
Kosova maden zengini ama işletmecilik zayıf
Kosova yeraltı kaynaklarına bakıldığında varlık içinde yokluk çekiyor. Kurşun, çinko, bakır, gümüş, altın ve kömürün bol miktarda bulunduğu Kosova, linyit rezervi bakımından da Avrupa’da Almanya ve Polonya’dan sonra üçüncü sırada. Ama nedense bu kaynaklar toplumun ihtiyacı olmasına rağmen verimli bir şekilde işletilemiyor. Ticaret ve hizmet sektörünün hâkim olduğu Kosova ekonomisinde, milli gelirde yüzde 20 paya sahip sanayi sektörü 1999 öncesine göre oldukça geri plandadır. Milli gelirin de yüzde 30’u özellikle Almanya ve İsviçre’de yerleşik Kosovalı çalışanların gönderdiği dövizlerden oluşuyor. Kosova, henüz tam anlamıyla, devletleşme sürecini tamamlamış sayılmaz. Ülkenin siyaset ve ekonomisi, tamamen AB ve ABD kontrolünde. İşsizliğin yüzort düzeyinde olduğu Kosova’da; asgari ücret, 130 ila 170 Euro arasında değişebiliyor. Kamu sektöründeki ortal maaşlar ise 400 Euro civarında.
Kosova’da Arnavutlar göre Sırplar, Sırplara göre Arnavutlar işgalci
Kosova sınırları hep sorunlu. Arnavutlar Sırplar’ın Kosova’yı 1912’de askeri olarak işgal ettiği iddiasında. Sırplar ve Sırbistan hâlâ orada işgalci güç. Sırplar ise Kosova’nın, Arnavutlarca demografik yapısı değiştirildiğini, Sırpların kovularak “Arnavutlaştırılan” bir Sırp yurdu olduğunu düşünüyor. Yani onlar da Arnavutları işgalci olarak kabul ediyor.
İbrahim Rugova’dan Haşim Taçi’ye Kosova Arnavutlarının bağımsızlık mücadelesi
Kosovalı Arnavutlar’ın bağımsızlık öncesi lideri İbrahim Rugova silahlı mücadeleyi değil siyasi mücadeleyi benimsiyordu. Kosovalı Arnavutlar 1993’te UÇK’yı kurarak Belgrad yönetimine karşı direnişe başlamıştı.
Şimdiki Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Taci, Sırp yönetimine karşı etnik Arnavut silahlı direnişinin merkezi olan Kosova’nın Dreniça bölgesinde dünyaya gelmişti. UÇK içinde kod ismi “Yılan” olan Taçi UÇK’nın siyasi lideri olarak tanındı. Kosovalı Arnavutlar’ın lideri Rugova’nın şiddet karşıtı siyasetine meydan okuyan Taçi, Sırp güvenlik güçlerine yönelik bir dizi saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Haşim Taçi’nin lideri olduğu UÇK savaş suçlarından yargılanıyor
Kosova Kurtuluş Ordusu’nun (UÇK) bazı eski liderleri ‘insanlığa karşı suç işlemekle’ ve Kosova’da organ kaçakçılığı yapmakla itham ediliyor. Avrupa Konseyi’nin talimatı ile yürütülen bir soruşturmanın ardından yayınlanan raporda, UÇK içindeki bir grubun, Kosova’da 1999’daki savaştan sonra ellerindeki esirleri Arnavutluk’a götürüp öldürdüğü ve bu kişilerin organlarını sattığı öne sürülmüştü. İsviçreli senatör Dick Marty’nin hazırladığı raporda, Başbakanı Haşim Taçi’nin de “organ kaçakçılığı dahil” işlenen bazı suçlarda rolü olduğu iddia edilmişti. Taçi ise iddiaları reddetmişti.
UÇK savaşçıları
Kosova Savaşı’ndan sonra ordu kadrolarına alınmışlardı.
UÇK’nın dağıtılması sonrasında, Taçi, Kosova Halkın Demokratik Partisini kurdu. Kuruluş toplantısını Mayıs 2000’de yapan parti, eski gerilla liderini parti genel başkanı seçti ve adını kısaltarak Kosova Demokrat Partisi (PDK) olarak değiştirdi.
Vetevendosje lideri, Albin Kurti kimdir?
Kosova’da kurulu siyasi bir parti Vetevendosje lideri, Kosova’daki öğrenci gösterilerinin simge isimlerinden Albin Kurti 24 Mart 1975’te Priştine’de doğdu. Kosova’nın Arnavutluk ile birleşmesi için çabalayan bir lider. 1998-1999 Kosova-Sırbistan Savaşı sırasında savaş suçu işleyen, fakat sadece UÇK askerlerinin (yani Kosova tarafının) yargılanması planlanan Özel Mahkeme’nin kurulmasına baştan beri karşı olan, Kosova Cumhuriyeti Parlamentosu’ndaki tek siyasal oluşumun (Levizja Vetévendosje – Self Determination) kurucularından ve ilk lideri. 1981-1989 yılları arasında ilkokulu, 1989-1993 yılları arasında liseyi bitiren Kurti, 1993’te Priştine Üniversitesi Elektroteknik Fakültesi’nin Telekomünikasyon ve Bilgisayar Bilimi bölümüne girdi.1991 yılı itibariyle 27 bin öğrenci, bin öğretmen ve 200 idari görevli Priştine Üniversitesi’nden atıldı. Kosova-Sırbistan arasındaki 1997 krizi Drenica’daki (merkez Kosova) kanlı olaylarla açık bir savaşa dönüştüğünde Kurti ilk defa güncel siyaset ile ilgilenmeye başladı. Haziran 1997’de Priştine Üniversitesi Bağımsız Öğrenci Birliği’nin yönetim kurulu üyesi oldu. Haziran 1997 ile Mart 1999 arasında Albin Kurti, Kosovalı Arnavut öğrencilerin talepleri konusunda uluslararası toplumu bilgilendirmesi için Washington, New York, Brüksel, Kopenhag ve Strasbourg’daki Avrupa Parlamentosu merkezlerine davet edildi. Bu toplantılarda Robin Cook (Eski İngiliz Dışişleri Bakanı), Klaus Kinkel (Eski Alman Dışişleri Bakanı), Hubert Vedrine (Eski Fransız Dışişleri Bakanı), Robert Gelbard (Başkan Clinton’ın Balkanlar Delegesi) gibi isimlerle görüştü.
Sırplar, Mart 1998’de Adem Jeshari’nin bir Kosova faluş Ordusu (UÇK) lideri olmasından şüphelenerek, Jeshari ailesine mensup 53 kişiyi Drenica’da katletti. Bu olay sonrasında o zamana kadar Rugova’nın pasif direnişini desteklemiş binlerce Kosovalı Arnavut UÇK saflarına katıldı.
Albin Kurti de aynı yılın Ağustos ayında UÇK’nın Genel Siyasi Temsilcilik ofisinde tercüman olarak çalışmaya başladı. Bu bağlamda ordunun o zamanki siyasi lideri Adem Demaçi ile yakın temasta idi. Albin Kurti, oldukça entelektüel siyasi bir “figür”. Partisi ve kadrolarının oldukça ilerisinde bir kapasiteye sahip. “Protest” bir gençlik hareketinden, “idealist” ve bir o kadar da “dürüst”
siyasi hareket oluşturdu.
1997 yılında Sırplar tarafından tutuklandı. 15 yıl hapse mahkum edilse de uluslararası baskılar sonucu 2001 yılında serbest bırakıldı. Kurti’nin gençlik hareketi, Kosova’yı yönetmeye ve dizayn etmeye göre kurgulanmış UNMIK’in (Birleşmiş Milletler Kosova Misyonu) Arnavut milleti menfaatlerine uymayan kararları önünde “set” oluşturmak için 2005 yılında kurulmuştur. Adı üzerinde Lëvizjes Vetëvendosje (kendin karar ver hareketi).
Albin Kurti’nin siyasi gücü
Hashim Thaqi, Ramush Haradinaj, Fatmir Limaj gibi Kosova’nın güçlü siyasetçilerine karşı tek başına mücadele edebiliyor. İşte bu üçlü siyasi, Albin Kurti’nin karşısına ancak seçim koalisyonu kurarak çıkabildiler. Haziran 2017 seçimlerinde 12 parti yüzde 41 oy alırken, Albin Kurti’nin partisi tek başına yüzde 35 oy aldı.
Albin Kurti’nin Türkiye’ye yaklaşımı
Türkiye’ye yaklaşımı oldukça pozitif. Birçok konuşmasında “Türkiye bize çok yardım etti. Bence Kosova ile Türkiye arasındaki ilişkiler iyi olmalı. Bizim hedefimiz NATO’ya girmek, Türkiye zaten NATO’da ve müttefikiz.
Müttefik olarak kalmamız gerekir. Aynı zamanda Türkiye ve Kosova ekonomik alanda endüstride de iş birliği içinde olmalı.” demişti.
Önümüzdeki aylarda Kosova siyasetinde taşlar yerinden oynayacak gibi. Mevcut Cumhurbaşkanı Haşim Taci, görevini bırakmak zorunda kalabilir. Muhtemelen sanık sandalyesine oturtulacak. Kosova’nın yeni Cumhurbaşkanı Albin Kurti olacak.
Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc32
